Je kunt niet ruiken

je kunt niet ruiken

Ja, je leest het goed. Je bent eigenlijk niet in staat om te ruiken. Eigenlijk is geen enkel mens daartoe in staat. Ik nam nog eens de proef op de som tijdens een experiment, waarbij de deelnemers niet wisten dat ze aan het experiment deelnamen bij de introductie van geur X . De aanname werd nogmaals bevestigd: mensen kunnen niet ruiken. In dit achtergrondartikel licht ik dit toe.

reukorgaan

Afbeelding is afkomstig van Kennislink.

Het reukorgaan

Als ik je vraag waar je mee ruikt, dan zeg je –vanzelfsprekend- je neus. Om beter uit te leggen waarom wij niet kunnen ruiken, moet je eigenlijk even terug gaan naar de basis, want hoe werkt onze neus nou eigenlijk? Allereerst moet je al af van het idee dat de neus ervoor zorgt dat wij kunnen ruiken. Het reukorgaan, de neus, is “slechts” een hulpmiddel waarmee wij een geurstof of geurmolecuul kunnen waarnemen. Deze geurmolecuul komt onze neus binnen en wordt opgevangen door de reukreceptoren (een soort haartjes), die feitelijk zenuwuiteinden zijn die de geurmoleculen opvangen. Op het moment dat deze receptor de geur opvangt, signaleert de receptor dat, verwerkt dit tot een boodschap in de glomerulus en zendt dit naar de hersenen.

De interpretatie van de boodschap

In de hersenen gebeurt er vervolgens iets interessants: de boodschap die door de glomerulus verzonden is, zal door de hersenen verwerkt moeten worden en ons brein zal deze boodschap interpreteren. In de hersenen zijn allemaal hokjes, deze bevatten allerlei kennis, vaardigheden, situaties, herinneringen en vergelijkingen uit het verleden. In een razend tempo wordt geprobeerd om de boodschap te matchen met een ervaring uit het verleden. Hierbij wordt geschat dat wij in de hersenen zo’n 10.000 verschillende geuren kunnen onthouden en onderscheiden. Echter, wij weten ook vanuit de psychologie dat een ervaring die in verband staat met een geur, sneller geïnterpreteerd naar de geurnaam die in verband staat met die specifieke herinnering. Vervolgens zal de hersenen een vervolgactie uitzetten hoe je zult reageren op een geurwaarneming.

Van interpretatie naar actie

Een heel duidelijk voorbeeld van zo’n interpretatie is de geur die men aan aardgas toevoegt: op het moment dat je die geur waarneemt, weet je à la minute dat het om gas gaat: je neemt met je neus de geur waar, die geur wordt naar de hersenen gestuurd die bij de waarneming de naam “gas” plaatst, vervolgens sturen de hersenen een vervolgactie aan, bijvoorbeedl dat je de gaskraan dichtdraait, omdat die gaslucht duidt op gevaar.

Echter, je zult ook bij geuren als brand, rook en dergelijke direct een actie ondernemen, omdat je weet dat hierin een potentieel gevaar schuilt en je vanuit je kennis weet dat je daarop direct een actie op moet ondernemen.

Interpretaties niet altijd de juiste

Wat heel duidelijk bleek uit het experiment van geur X, is wederom dat de interpretaties niet altijd de juiste zijn en overeenkomend met de daadwerkelijke ingrediënten. Doordat de waarneming van de geur in de hersenen gematcht wordt met een eerdere ervaring, zal de ervaring die het meeste impact heeft gehad hier snel bovenuit steken. Dit houdt dus ook in dat elk individu een andere geurbeleving creëert in reactie op een geur, of eigenlijk, in reactie op de ingrediënten ervan. Mensen beoordelen een geur vaak ook maar op één aspect: namelijk of ze deze lekker vinden. Als mensen de geur prettig of lekker vinden, staat dit vaak ook in verband met een positieve ervaring, terwijl een geur die als onprettig of niet lekker wordt beschouwd, vaak in verband staat met een negatieve ervaring.

Als dan de ingrediënten moeten worden benoemd, wordt de waarneming langs alle hokjes in de hersenen gehaald om te kijken welk hokje het beste een match levert met de geur die waargenomen is. Aangezien hieraan een eerdere herinnering gekoppeld wordt, is er bij een aromacompositie vaak het geval dat hierin een misinterpretatie ontstaat. In andere gevallen is de combinatie in de combinatie op zichzelf nieuw is, waardoor de gehele combinatie als één geur wordt gezien. Als één van de ingrediënten er duidelijk bovenuit steekt, wordt juist vooral dat ene opvallende ingrediënt waargenomen.

Geurbeleving en leeftijd

Vanaf ongeveer de dertigste levensjaar is bekend dat bij man en vrouw de fysiologische processen veranderen: de smaak verandert vaak in de loop van de jaren, maar ook de waarneming van geuren verandert. Zo worden bij jonge mensen tot een leeftijd van dertig tot vijfendertig de lichtere geuren vaak meer gewaardeerd en wanneer mensen ouder worden, is er vaak meer voorkeur voor wat zwaardere geurtonen en soms verandert dit zozeer dat een lichtere geurnoot niet meer als prettig wordt ervaren. Zo kan het zijn dat een luchtje dat je altijd al lekker vond, je op een bepaald moment niet meer (voldoende) aanspreekt. Mensen gaan ook minder goed ruiken (dysomie). Sommige mensen kunnen ook totaal niet ruiken, bij hen is er dan ook sprake van anosmie, waarbij de zwaarte van de geur geheel niet er toe doet. Tenslotte weten we dat rokers een minder goede reukorgaan hebben dan rokers. Dit komt vooral doordat de rook de slijmvliezen rond de geurreceptoren de slijmlaag minder goed doorbloed maakt dan bij niet-rokers.

Geurblindheid

Wellicht heb je er al eens van gehoord: geurblindheid. Zoals je nu weet, ruiken wij niet de feitelijke geuren, maar nemen we deze waar, waarna in onze hersenen, met invloed onder onze herinneringen, kennis en leeftijd een label plaatsen op wat wij zouden moeten ruiken. Nu is het zo dat wij een geurwaarneming doen, dus we nemen eigenlijk de overgang van de ene geur naar de andere geur waar. Als je al langer omringd wordt door een bepaalde geur zit, dan zul je deze na verloop van tijd niet meer waarnemen: je hebt dan te maken met geurblindheid. Daarnaast kun je geurblind raken als je in korte tijd meerdere geuren ruikt. Gemiddeld zal dit het geval zijn wanneer je vijf tot zes geuren,in korte tijd met elkaar vergelijkt, dat je bij de overgang naar de zevende geur dit aroma minder goed kunt waarnemen, waardoor er een tijdelijke dysomie ontstaat. In die gevallen kun je het beste even naar buiten gaan en frisse (neutrale) lucht inademen.

Je kunt dus niet ruiken

Je kunt dus eigenlijk niet ruiken, dat is wat dit artikel wel duidelijk is geworden, maar wat je dus wel doet, is dat je het verschil van geuren waarneemt en dit interpreteert. Ervaar je bij jezelf dat je vaak niet goed meer kunt ruiken, kijk dan eens op de website van de Anosmie Vereniging Nederland.